T.C. Ticaret Bakanlığı

İran’da son dönemde döviz piyasaları yeniden dalgalanmaya başladı. İran Riyali tarihinin en zayıf dönemini yaşıyor. Uzmanlar bu dalgalanmanın arkasında İran’ın en önemli dış ticaret ortağı olan ÇHC’ye karşı tarihsel olarak hep dış ticaret fazlası vermesine rağmen, son dönemde gerek ABD yaptırımları gerekse korona virüs krizi sonrasında petrol talebinin düşmesi nedeniyle dış ticaret açığı vermeye başlamasını gösteriyor.

Çin gümrüklerinin yayınladığı istatistiklere göre, İran’ın ÇHC’ye Mart ayında toplam petrol ihracatı 115 milyon dolar oldu. Bu rakam, bir önceki yılın aynı dönemine göre %89’luk bir düşüşe tekabül ediyor. İran’ın ÇHC’ye bu miktarda yaptığı son ihracat ise 20 yıl önce gerçekleşmişti. ABD’nin Ocak ayı içinde İran petrolü taşıdığı gerekçesiyle Çin taşımacılık firması COSCO dahil olmak üzere iki ÇHC firmasına yaptırım uygulamaya başlamış, sonrasında yapılan görüşmelerde ise birisine yaptırımları kaldırmıştı.

İran’ın ÇHC’ye petrokimya ürünleri dahil petrol dışı ürün ihracatı ise aynı dönemde 384 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bu ürün grubunun yaptırımlara tabi tutulmasının çok sayıda alıcısının bulunmasından dolayı zor olması nedeniyle ithalatında önemli bir azalma gerçekleşmedi.

Çin’in Kunlun Bankası geleneksel olarak İran ile ticarete aracılık eden bankası. Bu banka da yaptırımlara harfi harfine uyuyor. Banka 9 Nisan’da yayınladığı bildirgeyle sadece insani ticaret ve yaptırım kapsamında olmayan ürünlerin ticaretine aracılık edeceğini açıklamıştı.

ÇHC’nin son bir yılda içinde İran’la olan ekonomik angajmanını azalttığı, ABD ile ÇHC’nin ticaret savaşlarında İran konusunun masanın en önemli gündem maddelerinden birisi olduğu ifade ediliyor. ÇHC’nin Malezya gibi üçüncü ülkeler üzerinden petrol almaya devam ettiği ifade edilse de, bu miktarın giderek azaldığı ifade ediliyor.

ÇHC’nin İran’a sattığı en önemli ürünlerde makineler ve elektrikli makineler öne çıkıyor. Bu ürünlerin, ÇHC’nin İran’a toplam ihracatının 1/3’üne tekabül ettiği görülüyor.

Tablo 1. ÇHC’nin İran’ın Dış Ticaretindeki Yeri (Bin ABD Doları)

ÇHC’nin İran’dan Toplam İthalatı					ÇHC’nin İran’a Toplam İhracatı
		2017	2018	2019			2017	2018	2019
'TOTAL	All products	18544260	21098883	13401559	'TOTAL	All products	18642027	14008984	9608726
ÇHC’nin İran’dan İthalatındaki İlk 5 Ürün					ÇHC’nin İran’a İhracatındaki İlk 5 Ürün
'27	Mineral fuels, mineral oils and products	12245798	15090454	7155074	'84	Machinery, mechanical appliances	3312821	2607209	1744677
'39	Plastics and articles thereof	2282315	2344465	2532133	'85	Electrical machinery and equipment	2653062	1907721	1578004
'26	Ores, slag and ash	2073792	1739387	1320943	'29	Organic chemicals	409448	401245	650558
'29	Organic chemicals	1285550	1370786	1314916	'87	Vehicles other than railway	3025089	2414536	510576
'74	Copper and articles thereof	230373	163889	352507	'90	Optical, photographic, cinematographic,	587876	379688	477930