AVRUPA BİRLİĞİ SINIRDA KARBON DÜZENLEME MEKANİZMASI HAKKINDA SIK SORULAN SORULAR
1. Avrupa Birliği (AB) Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının (SKDM) kapsamı nedir?
SKDM Tüzüğü’nün (AB) 2023/956 (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32023R0956) 1 sayılı ekinde (Annex-1) CN kodları (8 haneli gümrük tarife kodu) ile listelenen ürünler kapsamdadır.
Bu itibarla,
-EK 1’de yer alan ürünler (SKDM ürünleri)
-EK 1’de yer alan ürünlerin üretiminde kullanılan ve yine Ek-1’de yer alan girdiler (precursors-gömülü emisyonu olan girdiler)
için gömülü emisyonların izlenmesi ve paylaşılması gerekmektedir.
2.SKDM kapsamında raporlama ve mali yükümlülüklerden kim sorumludur?
-AB’de yerleşik ithalatçının kendisi veya dolaylı gümrük temsilcisi sorumludur.
-İthalatçı AB’de yerleşik değilse dolaylı gümrük temsilcisi sorumludur.
Bu itibarla,
-EK 1’de yer alan ürünler (SKDM ürünleri)
-EK 1’de yer alan ürünlerin üretiminde kullanılan ve yine Ek-1’de yer alan girdiler (precursors-gömülü emisyonu olan girdiler)
için gömülü emisyonların izlenmesi ve paylaşılması gerekmektedir.
2.SKDM kapsamında raporlama ve mali yükümlülüklerden kim sorumludur?
-AB’de yerleşik ithalatçının kendisi veya dolaylı gümrük temsilcisi sorumludur.
-İthalatçı AB’de yerleşik değilse dolaylı gümrük temsilcisi sorumludur.
3.Geçiş Dönemi raporlamasında hangi bilgileri AB ithalatçısı benden isteyebilir?
SKDM geçiş dönemine ait usul ve esasları belirleyen Uygulama Tüzüğü’nün (AB) 2023/1773 (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32023R1773) 1 sayılı ekinde (Annex I) SKDM raporlarında sunulacak bilgiler listelenmekte; 4 sayılı ekinde (Annex IV) ise tesis operatörlerinden raporlama yapan beyan sahiplerine verilmesi beklenen bilgiler yer almaktadır.
Bu kapsamda özetle aşağıdaki bilgilerin paylaşılması beklenmektedir:
-Ürünlere ilişkin bilgi: İhraç edilen ürün miktarı, CN kodu bazında ürün türü ve menşe Ülke bilgisi
-Üretim tesisine ilişkin bilgiler: Firma adı / Adres / Konum / Coğrafi koordinatlar vb.
-Üretim sürecine ilişkin bilgi: İzleme Yöntemi, Toplulaştırılmış Ürün Grubu kategorilerinin her biri için Uygulama Tüzüğü Ek II Tablo 1'de listelendiği şekilde üretim süreçleri ve yolları,
-Emisyon verisi: Spesifik doğrudan ve dolaylı emisyonlar
-Karbon ücretleri: üretimin gerçekleştiği ülkede geçerli karbon ücretleri (girdiler için olanlar dahil)
*Şirketiniz için korunmasına özen gösterilen, ekonomik değeri olan ve kamuya açık olmayan ve bu anlamda da “ticari sır” teşkil eden verilerin karşı tarafla paylaşılmasına dair gerekli hukuki koruma önlemlerini aldığınızdan emin olunuz.
4. Mali Yükümlülük başladı mı?
Bu kapsamda özetle aşağıdaki bilgilerin paylaşılması beklenmektedir:
-Ürünlere ilişkin bilgi: İhraç edilen ürün miktarı, CN kodu bazında ürün türü ve menşe Ülke bilgisi
-Üretim tesisine ilişkin bilgiler: Firma adı / Adres / Konum / Coğrafi koordinatlar vb.
-Üretim sürecine ilişkin bilgi: İzleme Yöntemi, Toplulaştırılmış Ürün Grubu kategorilerinin her biri için Uygulama Tüzüğü Ek II Tablo 1'de listelendiği şekilde üretim süreçleri ve yolları,
-Emisyon verisi: Spesifik doğrudan ve dolaylı emisyonlar
-Karbon ücretleri: üretimin gerçekleştiği ülkede geçerli karbon ücretleri (girdiler için olanlar dahil)
*Şirketiniz için korunmasına özen gösterilen, ekonomik değeri olan ve kamuya açık olmayan ve bu anlamda da “ticari sır” teşkil eden verilerin karşı tarafla paylaşılmasına dair gerekli hukuki koruma önlemlerini aldığınızdan emin olunuz.
4. Mali Yükümlülük başladı mı?
Hayır. 1 Ekim 2023'te başlayan ve 2025 yılı sonuna kadar devam edecek olan üç yıllık geçiş döneminde yalnızca raporlama yükümlüğü bulunmaktadır.Mali yükümlülük 1 Ocak 2026 tarihinde başlayacaktır.
Bu kapsamda, SKDM yükümlüsü tarafından (AB’li yetkilendirilmiş ithalatçı veya onun yetkili gümrük temsilcisi), SKDM kapsamındaki toplam ithal ürünün gömülü emisyon miktarına karşılık gelen ve bu ürünler için menşe ülkede ödenmiş olan bir karbon fiyatı olması halinde yapılacak indirimden sonra kalan tutara karşılık gelecek miktarda SKDM sertifikasının alınması gerekecektir.AB tarafından, menşe ülkelerde ödenmiş olan karbon ücretlerinin mahsuplaştırılmasına ilişkin usul ve esaslara dair ikincil bir düzenleme hazırlanacaktır.
Öte yandan, AB emisyon ticaret sistemi (ETS) içerisinde ilgili sektörlerde uygulanan ücretsiz tahsisatların da SKDM sertifikası alım yükümlülüğüyle mahsuplaştırılacak olması göz önünde bulundurulduğunda, SKDM’nin esas mali yükü; 2034 yılı itibariyle ücretsiz tahsisatların sıfırlanması sonrasında ortaya çıkacaktır.
Bu kapsamda, SKDM yükümlüsü tarafından (AB’li yetkilendirilmiş ithalatçı veya onun yetkili gümrük temsilcisi), SKDM kapsamındaki toplam ithal ürünün gömülü emisyon miktarına karşılık gelen ve bu ürünler için menşe ülkede ödenmiş olan bir karbon fiyatı olması halinde yapılacak indirimden sonra kalan tutara karşılık gelecek miktarda SKDM sertifikasının alınması gerekecektir.AB tarafından, menşe ülkelerde ödenmiş olan karbon ücretlerinin mahsuplaştırılmasına ilişkin usul ve esaslara dair ikincil bir düzenleme hazırlanacaktır.
Öte yandan, AB emisyon ticaret sistemi (ETS) içerisinde ilgili sektörlerde uygulanan ücretsiz tahsisatların da SKDM sertifikası alım yükümlülüğüyle mahsuplaştırılacak olması göz önünde bulundurulduğunda, SKDM’nin esas mali yükü; 2034 yılı itibariyle ücretsiz tahsisatların sıfırlanması sonrasında ortaya çıkacaktır.
5. Doğrulayıcılar atandı mı, doğrulama yükümlülüğü başladı mı?
Geçiş döneminde, verilerin doğrulanması yükümlülüğü bulunmamaktadır. AB ithalatçısı tarafından sunulan raporların doğrulanması faaliyeti 1 Ocak 2026 tarihinde başlayacaktır.
SKDM Tüzüğü’nün doğrulayıcıların akreditasyonuna ilişkin 18’inci maddesinde, ilgili bir faaliyet grubu için AB ETS kapsamında akredite edilen herhangi bir doğrulayıcının, bu Tüzüğün amaçları doğrultusunda akredite bir doğrulayıcı olacağı belirtilmektedir.
Konuya ilişkin, yayımlanacak ikincil mevzuat düzenlemesi ile SKDM kapsamındaki faaliyetler için yeni akredite doğrulayıcıların atanmasına ilişkin kuralları belirlenecektir.
6. Hangi emisyonlar raporlanacak?
Raporlama yapan beyan sahibi (ithalatçı veya ithalatçının dolaylı gümrük temsilcisi) her çeyreğin sonunda ithal edilen SKDM mallarının gömülü emisyonlarını raporlayacak olup bu verileri ihracatçılardan talep edeceklerdir.
AB ithalatçısı SKDM kapsamındaki eşyayı farklı firmalardan alıyor ise tedarikçilerden emisyon bilgilerini temin edip tek bir rapor halinde her çeyreğin sonunda raporlamakla yükümlüdür.
İhracatçılarımız ise kendilerinden emisyon verisi talep eden AB ithalatçısına bu verileri iletirken, kendi ithalatçılarından bu verileri toplaması ve ihracat aşamasında ileteceği emisyon verisine eklemesi gerekecektir.
Geçiş döneminde, kapsamdaki bütün ürünler için hem doğrudan hem dolaylı emisyonların (üretim sürecinde kullanılan elektriğin üretiminden kaynaklanan emisyonlar) izlenmesi gerekecektir. 2026 yılı itibariyle başlayacak uygulama döneminde, SKDM Tüzüğü’nün 2 sayılı ekinde (Annex 2) listelenen ürünler için sadece doğrudan emisyonlar; Ek I’de olup Ek-2’de olmayan SKDM ürünleri için ise hem doğrudan hem dolaylı emisyonlar da dikkate alınacaktır.
AB ithalatçısı SKDM kapsamındaki eşyayı farklı firmalardan alıyor ise tedarikçilerden emisyon bilgilerini temin edip tek bir rapor halinde her çeyreğin sonunda raporlamakla yükümlüdür.
İhracatçılarımız ise kendilerinden emisyon verisi talep eden AB ithalatçısına bu verileri iletirken, kendi ithalatçılarından bu verileri toplaması ve ihracat aşamasında ileteceği emisyon verisine eklemesi gerekecektir.
Geçiş döneminde, kapsamdaki bütün ürünler için hem doğrudan hem dolaylı emisyonların (üretim sürecinde kullanılan elektriğin üretiminden kaynaklanan emisyonlar) izlenmesi gerekecektir. 2026 yılı itibariyle başlayacak uygulama döneminde, SKDM Tüzüğü’nün 2 sayılı ekinde (Annex 2) listelenen ürünler için sadece doğrudan emisyonlar; Ek I’de olup Ek-2’de olmayan SKDM ürünleri için ise hem doğrudan hem dolaylı emisyonlar da dikkate alınacaktır.
7. SKDM kapsamına giren EK 1 ürünleri ihraç ediyorum emisyon hesabını nasıl yapacağım?
SKDM kapsamında ürünlerin spesifik gömülü emisyon hesabının, SKDM Tüzüğü’nün (AB) 2023/956 “madde 7'nin amaçları doğrultusunda gömülü emisyonların hesaplanmasına yönelik yöntemler” başlıklı Ek IV’ünde belirtilen yöntemlere göre yapılması gerekmektedir. Bu yöntemler, Uygulama Tüzüğü (AB) 2023/1773 Ek-III’te detaylı olarak açıklanmaktadır.
Bu kapsamda, ilk aşama olarak, bir tesisin izleme yöntemini belirlemesi gerekecektir. Üretilen malların spesifik gömülü emisyonları, Uygulama Tüzüğü Ek III'ün B.2 maddesi uyarınca belirlenen izleme metodolojisi seçimine dayanan aşağıdaki iki yöntemden biri kullanılarak belirlenecektir:
(a) ölçüm sistemleri aracılığıyla elde edilen faaliyet verileri ve laboratuvar analizlerinden veya standart değerlerden elde edilen hesaplama faktörleri temelinde kaynak akışlarından kaynaklanan emisyonların belirlenmesi;
(b) baca gazındaki ilgili sera gazı konsantrasyonunun ve baca gazı akışının sürekli ölçümü yoluyla emisyon kaynaklarından kaynaklanan emisyonların belirlenmesi.
Burada yazılanlar dışında alınacak herhangi bir uluslararası standarda uygun karbon ayakizi hesaplaması SKDM kapsamında hesaplama ile aynı şey olmayıp bu Tüzük kapsamında kullanılamayacaktır. Öte yandan, geçiş dönemi başlangıcında geçici bir esneklik mekanizması olarak sunulduğu üzere, üreticilerin halihazırda tabi oldukları zorunlu veya gönüllü bir sera gazı izleme sistemi olması halinde buradaki veriler, SKDM metodolojisi ile benzer içeriğe ve doğruluğa sahip olmaları şartıyla, 31 Aralık 2024 tarihine kadar kullanılabilecek.
Bu kapsamda, ilk aşama olarak, bir tesisin izleme yöntemini belirlemesi gerekecektir. Üretilen malların spesifik gömülü emisyonları, Uygulama Tüzüğü Ek III'ün B.2 maddesi uyarınca belirlenen izleme metodolojisi seçimine dayanan aşağıdaki iki yöntemden biri kullanılarak belirlenecektir:
(a) ölçüm sistemleri aracılığıyla elde edilen faaliyet verileri ve laboratuvar analizlerinden veya standart değerlerden elde edilen hesaplama faktörleri temelinde kaynak akışlarından kaynaklanan emisyonların belirlenmesi;
(b) baca gazındaki ilgili sera gazı konsantrasyonunun ve baca gazı akışının sürekli ölçümü yoluyla emisyon kaynaklarından kaynaklanan emisyonların belirlenmesi.
Burada yazılanlar dışında alınacak herhangi bir uluslararası standarda uygun karbon ayakizi hesaplaması SKDM kapsamında hesaplama ile aynı şey olmayıp bu Tüzük kapsamında kullanılamayacaktır. Öte yandan, geçiş dönemi başlangıcında geçici bir esneklik mekanizması olarak sunulduğu üzere, üreticilerin halihazırda tabi oldukları zorunlu veya gönüllü bir sera gazı izleme sistemi olması halinde buradaki veriler, SKDM metodolojisi ile benzer içeriğe ve doğruluğa sahip olmaları şartıyla, 31 Aralık 2024 tarihine kadar kullanılabilecek.
8.Ürün, SKDM Tüzüğü EK-1 listesinde yok ama o listede olan girdileri var, bir bildirim yapmam gerekiyor mu?
İhraç edilen eşya Ek-1’de listelenen GTİP/CN kodu altında yer almaması halinde girdilere ilişkin bir bildirim yapılması gerekmemektedir.
Örneğin, 8707 pozisyon numaralı kara taşıtların aksam ve parçaları altında kalan ürünler halihazırda SKDM kapsamında değildir. Aynı zamanda bu ürünlerin birçoğunun bünyesinde demir çelik veya alüminyum girdiler kullanılmaktadır. Ancak, ihraç ürünü olan 8707 kodu altındaki ürün SKDM kapsamında bulunmadığından bu ürünlerin girdilerine ilişkin herhangi bir işlem yapılması gerekmemektedir.
Örneğin, 8707 pozisyon numaralı kara taşıtların aksam ve parçaları altında kalan ürünler halihazırda SKDM kapsamında değildir. Aynı zamanda bu ürünlerin birçoğunun bünyesinde demir çelik veya alüminyum girdiler kullanılmaktadır. Ancak, ihraç ürünü olan 8707 kodu altındaki ürün SKDM kapsamında bulunmadığından bu ürünlerin girdilerine ilişkin herhangi bir işlem yapılması gerekmemektedir.
9.Avrupa Komisyonu’nun SKDM için yayımladığı iletişim şablonu Excel dosyasını kullanmak zorunlu mu?
Hayır, iletişim şablonunun kullanılması zorunlu olmayıp tavsiye edilmektedir.
İletişim şablonu, operatörlerin SKDM ürünlerindeki gömülü emisyonları, geçiş dönemine ait usul ve esasları belirleyen Uygulama Tüzüğü (AB) 2023/1773'te (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32023R1773) belirtilen metodolojiye göre belirlemesine olanak tanıyan bir araçtır. Şablon, hesaplamada ilgili tüm kaynak akışlarının ve emisyon kaynaklarının, elektrik tüketiminin yanı sıra ilgili gömülü emisyonu olan girdilerin de dikkate alınmasını sağladığı için kullanılması önerilmektedir.
Excel şablonuna, https://taxation-customs.ec.europa.eu/carbon-border-adjustment-mechanism_en bağlantısından erişilmektedir.
***SKDM uygulaması ile ilgili olarak, Avrupa Komisyonu tarafından https://taxation-customs.ec.europa.eu/carbon-border-adjustment-mechanism_en sayfasında paylaşılan resmi mevzuat metinlerinin ve açıklamaların takip edilmesi ve bu bilgilerin esas alınması önem arz etmektedir.