DTÖ 2009 Yılı Raporu

30 Ağustos 2018

Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ)’nün 2008 yılı faaliyetlerinin yer aldığı “DTÖ 2009 Yılı Raporu” yayımlanmış olup, anılan raporda Avrupa Birliği (AB) ve Bölgesel Ticaret Anlaşmalarına (BTA) ilişkin hususlar aşağıda yer almaktadır:
2008 yılında giderek şiddetlenen küresel finansal krizin yol açtığı artan korumacılık ve içe dönük politikalara karşı Doha Müzakerelerinin tamamlanması çalışmaları hız kazanmıştır. Bu kapsamda, Aralık ayında tarım ürünleri ve tarım-dışı ürünlerde pazara girişe ilişkin yeni taslak metinler yayımlanmış; ancak üye ülkelerin görüş ayrılıkları nedeniyle 2008 yılında modaliteler üzerinde anlaşma sağlanamamıştır.
Aynı Dönemde Genel Konsey, Doha Müzakerelerinin seyrini Ticaret Müzakereleri Komitesi Başkanı sıfatıyla DTÖ Genel Müdürü tarafından hazırlanan raporlar ışığında takip etmiştir. 2008 yılı içerisinde Genel Konsey tarafından aşağıda yer alan hususlar ele alınmıştır:

  • Honduras ve Guatemala tarafından ilk olarak 2004 yılı Aralık ayında GATT Madde XXIV:6 ve Madde XXVIII kapsamında gündeme getirilen AB’nin 2004 genişlemesi sebebiyle DTÖ tavizlerinin yeniden düzenlenmesi ve 1 Ocak 2006 tarihi itibariyle muz için Topluluk tarife rejiminin uygulamaya konulması hususları,
  • MFN Kuralından istisnalar (Söz konusu istisnalar arasında, AB’nin Moldova’ya 7 Mayıs 2008-31 Aralık 2013 tarihleri arasında geçerli olmak kaydıyla tek taraflı olarak sağlamış olduğu tercihli muamele de yer almaktadır.),
  • Benzer şekilde, daha evvel bir yıldan uzun dönemler için sağlanan MFN Kuralından istisnalara ilişkin gözden geçirmeler (Bahse konu istisnalar arasında, AB’nin Arnavutluk, Bosna Hersek, Hırvatistan, Sırbistan, Karadağ ve Makedonya lehine 28 Temmuz 2006-31 Aralık 2011 dönemi için sağladığı tavizler de yer almaktadır.),
  • Brezilya tarafından gündeme getirilen, AB’nin anılan ülkeden sığır eti ithalatını durdurması,
  • Brezilya tarafından gündeme getirilen, Afrika Karayip Pasifik-AB Ortaklık Anlaşması’nda, diğer herhangi bir BTA veya Gelişme Yolundaki Ülkeler (GYÜ) arasında akdedilmiş anlaşmalar uyarınca herhangi bir ülkeye sağlanan tavizlerin AB’ne teşmil edilmesine yönelik olarak yer alması öngörülen muhtemel düzenleme.
Mal Ticareti Konseyi’nin 2008 yılında gerçekleştirdiği toplantılarda, AB’nin Moldova lehine tek taraflı tercihli muamele tanıma teklifi ve AB’nin 2004 ve 2007 yılı genişlemelerinin akabinde DTÖ üyeleri tarafından AB’ne katılan yeni üyelere hâlihazırda sağlanmış ticaret tavizlerinin feshi sürecinin uzatılması hususları ele alınmıştır.
2008 yılında Ticarette Teknik Engeller Komitesi’nin gündemine getirilen ticaret sorunlarında belirgin bir artış gözlemlenmiştir. Piyasa düzenlemelerine yönelik uygulamaların bildirimleri de tarihindeki en üst düzeye ulaşmıştır. 1995-2008 yılları arasında AB, ihracatçı ülke olarak telafi edici önlemlerin kullanılmasında Hindistan ve Çin’den sonra üçüncü, ithalatçı ülke olarak anti-damping önleminin kullanımında Hindistan ve ABD’den sonra üçüncü sırada yer almıştır. Aynı dönemde, ülkemiz anti-damping önlemini en fazla kullanan beşinci ülke ve korunma önlemlerinin kullanımında birinci ülke olmuştur. 
2008 yılında DTÖ’ ne 35 adet yeni BTA bildirilmiştir. Bu sayı DTÖ’ nün kuruluşundan bu yana gerçekleşen en yüksek bildirim oranıdır. 2008 sonu itibari ile DTÖ’ ne bildirimi yapılmış bulunan 422 BTA’nın 230’u yürürlükte bulunmaktadır. 2008 yılında bildirimi yapılan BTA’ların yarısına yakını Asya-Pasifik bölgesinde akdedilen anlaşmalar iken, diğer yarısını Avrupa, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), Latin Amerika, Karayip ve Afrika ülkelerince imzalanan anlaşmalar teşkil etmektedir. 
2008 yılında mevcut BTA’lar arasında ihdas edilen ilk Bölgesel Ticaret Anlaşmalarının bildirimi yapılmıştır. Söz konusu BTA’lar Avrupa Serbest Ticaret Ortaklığı (EFTA) ile Güney Afrika Gümrük Birliği (SACU) arasında ve AB ile Afrika Karayip ve Pasifik Ülkeleri Karayip Forumu arasında akdedilmiştir. 
Bugüne kadar akdedilmiş olan BTA’lar, kapsam ve içerik bakımından farklılıklar arz etmekte ve oluşturulan bu farklı düzenlemeler şeffaflık, öngörülebilirlik, ayrım yapmama gibi DTÖ ilkelerini zayıflatarak daha karmaşık bir ticari yapının ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
DTÖ Genel Konseyi’nin 14 Aralık 2006 tarihli toplantısında onaylanan “Bölgesel Ticaret Anlaşmalarına Yönelik Şeffaflık Mekanizmasına İlişkin Karar” uyarınca, Bölgesel Ticaret Anlaşmaları Komitesi (BTAK)’nin faaliyetlerinde önemli değişiklikler gerçekleşmiştir.  DTÖ’ ne bildiriminin GATT’ın XXIV. Maddesi, GATS’ın V. Maddesi ya da Yetki Hükmü (Enabling Clause) kapsamında yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın tüm BTA’lar Şeffaflık Mekanizması kural ve prosedürlerine tabidir. Bildirimi GATT’ın XXIV. Maddesi veya GATS’ın V. Maddesi kapsamında yapılan BTA’lar BTAK’da ele alınırken, Yetki Hükmü kapsamında bildirimi yapılan BTA’lar Ticaret ve Kalkınma Komitesi tarafından incelenmektedir. Genel Konsey’in Şeffaflık Mekanizması Kararı DTÖ üyeleri tarafından hâlihazırda bildirimi yapılmış anlaşmalara getirilen değişikliklerin de DTÖ Sekretaryası’na iletilmesini öngörmektedir. Karar, ayrıca, üye devletler tarafından müzakeresi sürdürülen ya da imzalanan, ancak henüz yürürlüğe girmeyen BTA’lar hakkında Sekretarya’nın bilgilendirilmesini zorunlu kılmaktadır.
Yürürlükte bulunan ve DTÖ Sekretaryası’na bildirimi yapılan BTA’lar, BTAK tarafından bildirim tarihinden itibaren bir yıl içerisinde incelenmektedir. Söz konusu inceleme, anlaşmaya taraf ülkelerce sağlanan bilgiler ışığında DTÖ Sekretaryasınca hazırlanan raporlar çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Raporlar, bahse konu anlaşmanın ana maddeleri ve ticaretin liberalizasyonuna ilişkin bilgiler içermektedir. 2008 yılında BTAK 21 adet BTA’nın incelendiği üç toplantı gerçekleştirmiştir. İncelenen Anlaşmalar arasında AB-Arnavutluk STA’sı da yer almaktadır.
Yetki hükmü kapsamında bildirimi yapılan Türkiye-Mısır STA’sı da 2008 yılında Ticaret ve Kalkınma Komitesi tarafından incelenen anlaşmalar arasındadır.
Diğer taraftan, Şeffaflık Mekanizması Kararı’nın alındığı 14 Aralık 2006 tarihinden önce onaylanan BTA’lara ilişkin olarak da DTÖ Sekretaryası tarafından özet raporların hazırlanması öngörülmüştür. Bu itibarla, 2008 yılında BTA’ların tarafları ile işbirliği halinde 11 adet özet rapor hazırlanarak DTÖ internet sitesinde yayımlanmıştır. Ayrıca, üye ülkeler tarafından müzakeresi sürdürülen ya da imzalanan ancak henüz yürürlüğe girmeyen 38 BTA hakkında Sekretarya’ya erken bildirim yapılmıştır.
Ticaret Politikası Gözden Geçirme Organı altında gerçekleştirilen incelemeler kapsamında, 2008 yılında 17 yeni gözden geçirme gerçekleştirilmiştir. 2009 yılı programında aralarında AB’nin de bulunduğu 22 üyenin ticaret politikalarının gözden geçirilmesi yer almaktadır.
2008 yılının sonu itibariyle, toplamda 135 DTÖ üyesini kapsayan 264 gözden geçirme gerçekleştirilmiş bulunmaktadır. AB için toplam sekiz, ülkemiz içinse toplam dört gözden geçirme tamamlanmıştır. 
2008 yılında, üye ülkeler tarafından Anlaşmazlıkların Halli Mekanizması’nın işletilmesine yönelik olarak 19 adet talepte bulunulmuştur. Aynı dönemde, anılan mekanizma kapsamında beş adet yeni davayı görüşmek üzere paneller oluşturulmuştur.  2008 yılında AHO tarafından 6 ayrı konuya ilişkin 8 adet panel ve/veya temyiz kararı alınırken, iki konuda da daha evvel alınan kararların uygulanmasına ilişkin üç adet panel ve/veya temyiz kararı alınmıştır.
Diğer taraftan, 2008 yılında kamuoyunun takibi için açılan panel ve temyiz incelemelerinde artış devam etmiştir. İlgili tarafların talebi doğrultusunda, beş adet anlaşmazlık konusunda kamuya açık panel oturumu düzenlenmiştir. 2008 yılında AB tarafından Kanada ve ABD’ye karşı Hormon Meselesinde görülen davalarda ilk kez kamuya açık Temyiz Organı oturumu düzenlenmiştir. Mütekiben, yıl içerisinde, iki ayrı Temyiz Organı oturumu da halka açık olarak gerçekleştirilmiştir.
2008 yılında Anlaşmazlıkların Halli Mekanizması kapsamında ele alınan sorunlar arasında AB’nin taraf olduğu konular aşağıda yer almaktadır:
  • Ekvator ve ABD ile “Muz İthalat, Satış ve Dağıtım Rejimi Davası”
  • Kanada ve ABD ile “Hormon Meselesinde Yükümlülüklerin Askıya Alınması Davası”
  • Norveç ile “Çiftlik Somonunda Anti-damping Önlemi Davası”
  • Meksika ile “AB’nden Zeytinyağı İthalatına Uygulanan Telafi Edici Vergi Önlemi Davası”
  • ABD, Japonya ve Çin Tayvanı ile “Belirli Bilgi Teknolojileri Ürünlerinde Gümrük Tarifesi Uygulaması Davası”

Kapasite geliştirme inisiyatifleri, en az gelişmiş ülkeler için pazar erişimi, finansal krizin küçük ve zayıf ekonomiler üzerinde etkileri gibi konuları görüşen Ticaret ve Kalkınma Komitesi 2008 yılında AB’nin Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi bildirimini incelemeyi sürdürmüştür.