Sınır Ticareti

03 Aralık 2021
Soru: Sınır Ticareti nedir?
Cevap: 3/12/2021 tarih ve 31678 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 2/12/2021 tarihli ve 2021/4874 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı eki “Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin Karar” kapsamında yer alan illerin ihtiyaçlarının bir kısmının, sınır komşusu ülkelerden ithalat yoluyla daha düşük maliyetle karşılanması ve bu illerimizden ihracatın artırılması suretiyle söz konusu illere ekonomik canlılık kazandırılması amacıyla yapılan ticari işlemlerdir. 
 
Soru: Sınır ticaret merkezi (STM) nedir?
Cevap  2021/4874 sayılı Karar kapsamında sınır komşusu ülke ile müşterek sınır hattı üzerinde kurulan ve sınır ticareti yapılabilen mağazaların bulunduğu yerlerdir. Sınır ticaretinin yapılabilmesi için STM mağaza kiralama zorunluluğu bulunmamaktadır.
 
Soru: Sınır Ticareti ile ilgili başvurulabilecek mevzuatlar nelerdir?
CevapSınır Ticareti ile ilgili mevzuatın kapsamını: "1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Md. 444, Md. 447) “4458 Sayılı Gümrük Kanunu (Md. 16, Md. 172)”, "2/12/2021 tarihli ve 2021/4874 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı eki “Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin Karar”13.12.2016 tarihli ve 29917 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 2016/11 sayılı “Sınır Ticaretinin Uygulanmasına İlişkin Tebliğ" ve “Sınır Ticaret Merkezlerinin Fiziki Olarak Düzenlenmesi, Eşya ve Stok Kontrollerinin Yapılması ile Bu Merkezlere Giriş ve Çıkışlara İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik” oluşturmaktadır.
 
Soru: Hangi illerden sınır ticareti yapılabilmektedir? 
Cevap : Sınır Ticareti yapılabilecek iller, 2021/4874 sayılı Kararın 13 üncü maddesi ile belirlenmiştir. İlgili Karar kapsamında; Artvin, Ardahan, Kars, Iğdır, Ağrı, Van, Hakkari, Şırnak, Mardin, Şanlıurfa, Kilis, Gaziantep ve Hatay illerimizde sınır ticareti yapılabilmesi mümkündür. Bu iller, Bakanlar Kurulu Kararı’ nda karşılarında gösterilen ülkelerle sınır ticareti yapabilirler.  
 
Soru:  Sınır Ticaretini Kimler Yapabilir?
Cevap:  2021/4874 sayılı Karar kapsamındaki illerde en az bir yıldır yerleşik olarak faaliyette bulunan esnaf ve tacir, sınır ticareti kapsamında ithalat ve ihracat yapabilir.
 
Soru: Sınır Ticareti nerelerden yapılabilir?
Cevap: Sınır ticareti kapsamında yapılacak ürün giriş ve çıkışı sadece 2021/4874 nolu Karar'da belirtilen “yetkili gümrük kapısından” veya “Sınır Ticaret Merkezinden” yapılır.
 
Soru: Sınır Ticareti Belgesi nedir ve nasıl alınır?
Cevap : 2021/4874 Sayılı Karar kapsamındaki sınır illerinde en az bir yıldır yerleşik olarak faaliyet gösteren esnaf ve tacire, ilgili STM’ de mağaza kiralama ve sınır ticareti kapsamında ithalat-ihracat yapma yetkisi veren belgedir.
 
Sınır Ticareti Belgesi başvuruları İl Ticaret Odası veya İl Ticaret ve Sanayi Odasına yapılır. Söz konusu odalar talepleri İl Değerlendirme Komisyonuna iletir. Değerlendirme Komisyonu, başvuru tarihinden itibaren 10 işgünü içerisinde müracaatları inceleyerek sonuçlandırır. Müracaatları uygun görülen esnaf ve tacirlere, Valilikçe Sınır Ticareti Belgesi verilir.
 
Belgenin geçerlilik süresi 3 yıl olup, süre bitiminde talep üzerine Valilikçe yeni belge düzenlenir. Belge hiçbir şekilde devredilemez.
 
Soru: İthalat Uygunluk belgesi nedir ve nasıl alınır?
Cevap : : Sınır ticareti kapsamında ithalat yapma yetkisi veren ve İl Değerlendirme Komisyonu tarafından düzenlenmesi uygun görülen belgedir.
 
Karar kapsamındaki illerde yerleşik esnaf yada tacirler, İthalat Uygunluk Belgesi almak üzere ilgili ildeki İl Ticaret Odası ve ya İl Ticaret ve Sanayi Odası’ na başvurur. Söz konusu odalar talepleri Değerlendirme Komisyonuna iletir. Değerlendirme Komisyonu, başvuru tarihinden itibaren 10 işgünü içerisinde müracaatları inceleyerek sonuçlandırır. Müracaatları uygun görülen esnaf ve tacir adına her bir ürün için bir İthalat Uygunluk Belgesi verilir. İthalat Uygunluk Belgesi düzenlenmesinde; il ihtiyacı ölçütü ile talep sahibinin vergi ve sosyal sigorta prim borcunun olup olmadığı, son bir yıla ait işletme cirosu ve esnaf ve tacirin sektörel faaliyet alanı ile daha önce adına tahsis edilmiş İthalat Uygunluk Belgeleri kapsamında gerçekleştirmiş olduğu ithalata ilişkin veriler de göz önünde bulundurulur.
 
Belgenin geçerlilik süresi düzenlendiği tarihten itibaren 90 gün olup bu süre uzatılamaz. Ancak, Tarım ve Orman Bakanlığınca belirlenen tarım ürünlerinin ithalatında hasat dönemi ve belge süresinin bir sonraki takvim yılına sarkması durumu da dikkate alınarak bu belge daha kısa süreler için düzenlenebilir. İthalat Uygunluk Belgesi süresinin bir kısmının tarım ürünleri ile ilgili mevsimsel ithalat kısıtlamaları dönemine girmesi halinde bakiye süre kazanılmış hak teşkil etmez.

 
Soru: İl değerlendirme komisyonu nedir ve kimlerden oluşur?
Cevap: Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin Karar kapsamındaki illerde sınır ticaretine ilişkin tüm hususlarda karar vermeye yetkili organ, İl Değerlendirme Komisyonu’ dur; komisyonun sekreterya hizmetleri İl Ticaret Odası ve ya İl Ticaret ve Sanayi Odası tarafından yürütülmektedir.
 
İl Değerlendirme Komisyonu, Karar kapsamındaki illerin Vali veya Vali Yardımcısı Başkanlığında, İl Jandarma Komutanlığı yada İl Emniyet Müdürlüğü temsilcisi, İl Defterdarı, Gümrük İl Müdürü, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürü, Ticaret İl Müdürü,  İl Tarım ve Orman Müdürü, İl Ticaret Odası ve ya İl Ticaret ve Sanayi Odası ile Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği temsilcilerinden oluşur.
 
Soru:  STM’ ler nasıl kurulur ve kim tarafından işletilir?
Cevap: 2021/4874 Sayılı Karar kapsamındaki illerde; bu Kararın 14 üncü maddesinde belirtilenlere ilave olarak, gümrük idaresinin bulunduğu sınır kapılarında yeni Sınır Ticaret Merkezi kurulması için ilgili İl Valisi tarafından, açılması talep edilen Sınır Ticaret Merkezine ilişkin ekonomik, ticari ve sosyal gerekçeleri içeren ihtiyaç analizi çalışmaları ile birlikte Ticaret Bakanlığına iletilir.
 
Yeni Sınır Ticaret Merkezinin kurulmasına ilişkin talepler hakkında Ticaret Bakanlığınca Kararın 15 nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan Başkanlık ve Bakanlıkların (Milli Savunma Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı) görüşleri alınır. Belirtilen Başkanlık ve Bakanlıkların tümünün görüşlerinin yeni Sınır Ticaret Merkezi kurulması yönünde olması halinde, bu hususlar Cumhurbaşkanına sunulur.

Sınır Ticaret Merkezi ile depolarının ve Sınır Ticaret Merkezi’nin ana yola bağlantısını sağlayan yolların projelendirilmesi, inşaatı, Sınır Ticaret Merkezi’nin teknik ve fiziki alt yapısının kurulması, bunların bakım ve onarımları ile Sınır Ticaret Merkezi çevresinin güvenliğinin sağlanması ve insan ve eşya giriş ve çıkışlarının denetim altına alınması ilgili Valiliklerce yerine getirilir. Sınır Ticaret Merkezinin fiziki olarak düzenlenmesi, eşya ve stok kontrollerinin yapılması ile bu merkezlere giriş ve çıkışlara ilişkin usul ve esaslar Ticaret Bakanlığınca tespit edilir.
 
Sınır Ticaret Merkezinin işletilmesi ile mağazaların kiralanması, ilgili Valilikçe hazırlanan ve Ticaret Bakanlığınca uygun görülen yönergeler çerçevesinde ilgili Valilikçe yerine getirilir. Sınır Ticaret Merkezinde gıda maddelerinin stoklanmasında kullanılacak depoların sağlığa uygunluk ve teknik şartlarının belirlenmesinde Tarım ve Orman Bakanlığının görüşü alınır.

 
Soru: Sınır ticareti kapsamında yapılacak ithalat ve ihracat için öngörülen prosedür nedir?
Cevap: Sınır ticareti kapsamındaki ithalat ve ihracat işlemleri için, “Gümrük Beyannamesi” düzenlenir. Sınır Ticareti kapsamında ithalat ve ihracat yapabilmek için “Sınır Ticareti Belgesi” ne sahip olmak şarttır. İthalat işlemlerinde; “Sınır Ticaret Belgesi” nin yanı sıra, “İthalat Uygunluk Belgesi” de aranmaktadır. İhracat işlemlerinde ise; “Sınır Ticaret Belgesi” ile “ihraç edilen eşya faturası” ve “İhracatçı Birliğince onaylanmış Gümrük beyannamesinin” yetkili gümrük idaresine tevdi edilmesi gerekir.
 
Soru: Sınır ticareti kapsamında yapılan ithalatlarda herhangi bir vergi avantajı var mıdır?
Cevap: STM’ lerdeki ticaretin özel bir amaca yönelik olması nedeniyle, normal ticarete göre teşvik edilmesi ve bazı üstünlükler sağlanması söz konusudur. Bu üstünlüklerden bir tanesini de vergi avantajları oluşturmaktadır. Sınır Ticareti yoluyla yapılacak ithalatta tek ve maktu vergi uygulanır. Tek ve maktu vergi; katma değer vergisi ile özel tüketim vergisi oranları toplamı olarak hesaplanır.
 
Soru: Sınır ticareti kapsamında ihracat ve ithalatı yapılamayacak ürünler nelerdir?
Cevap: 2021/4874 sayılı Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin Karar’da; sınır ticareti kapsamına girmeyen ürünler aşağıdaki gibi sıralanmıştır:
  • İhracı ve ithali ilgili mevzuatla yasaklanmış ve ithali belli kurum ve kuruluşlara bırakılmış maddeler,
  • Ticaret Politikası Önlemleri kapsamındaki kota, koruma, damping ve sübvansiyona karşı vergi önlemlerine tabi ürünler,
  • Petrol ve petrol ürünleri ile 5201 sayılı Harp Araç ve Gereçleri ile Silâh, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Kanun kapsamında kontrole tabi ürünler,
  • Yerli üretimin ve imalatın korunması ile haksız rekabetin önlenmesi amacıyla çay, şeker, fındık ve antepfıstığı ile Bakanlık tarafından ithalatı durdurulan diğer ürünler,
  • İthalatı Tarım ve Orman Bakanlığının iznine tabi olan veteriner ilaçları, veteriner biyolojik ürünleri ve bunların bileşimine giren veya üretiminde kullanılan etkin maddeler,
  • Canlı hayvan ticareti ile Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından insan, bitki ve hayvan sağlığı açısından risk teşkil ettiği belirlenen ürünler
sınır ticaretine konu edilemez.

*İthalat Rejim Kararı, İhracat Rejim Kararı ve Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Kararı ve diğer mevzuatla ihracı ve ithali izne tabi ürünlerin sınır ticaretine konu edilmesi,  ilgili mercilerin izni ile mümkündür.

* Üçüncü ülke menşeli ürünlerin sınır ticareti kapsamında ithalatına izin verilmez.

* Sınır ticareti kapsamında, transit ticaret ile Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ithalat ve ihracata müsaade edilmez.

 
Soru: Sınır Ticaretinde değer, miktar ve zaman bakımından sınırlamalar var mıdır?
Cevap: Ülke Bazında Sınırlama: 2021/4874 sayılı Karar’da da belirtildiği üzere “İthalat Değer Limiti” de denilen bu uygulamaya göre;  sınır illerimize komşu bir ülke ile aramızda,  bir yılda toplam 150 milyon dolara kadar (Her bir komşu ülke için ithalat değer limiti 150 Milyon ABD Dolarından daha az olarak da belirlenebilir) ithalat sınırı bulunmaktadır.
 
Sektörler Bazında Sınırlama: Sınır Ticaretinin Uygulanmasına İlişkin 2016/11 sayılı Tebliğ uyarınca İthalat Değer Limiti; CIF ithal kıymeti üzerinden, 75 milyon dolara kadar “Tarım Ürünleri” ve 75 milyon dolara kadar “Sanayi Ürünleri” olmak üzere; ülke bazında yıllık toplam tutarın azami 150 milyon doları geçmemesi kaydıyla, söz konusu sektörel değerlerin ilgili sınır illerine nufüsları oranında paylaştırılması suretiyle tespit edilir. Diğer bir deyişle; ülke bazında belirlenen 150 milyon dolarlık miktarın yarısının tarım ürünleri, diğer yarısının ise sanayi ürünleri için kullanılması şarttır.
 
Ürünler Bazında Sınırlama: 2021/4874 Sayılı Karar gereğince; İl Değerlendirme Komisyonu tarafından yıl içinde her bir ürün için düzenlenmesi uygun görülecek İthalat Uygunluk Belgelerinin toplam değeri, ilgili sınır ili bazında tarım ve sanayi sektörü için belirlenen yıllık ithalat değer limitinin %5’ ini geçemez.
 
Menşe Sınırlaması: Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin 2021/4874 sayılı Karar kapsamında; İthalat işlemlerinde, eşyanın ilgili sınır ülkesinde üretildiğine veya imal edildiğine dair ithalatın yapılacağı ülkenin yetkili makamlarınca düzenlenen menşe şahadetnamesi ilgili gümrüklerce aranır. Yani sınır ticareti kapsamında ithali yapılacak ürün, sınır ticareti yapılacak ülke menşeli olmak zorundadır (Sanayi ürünlerinin ithalatında ibraz edilen menşe şahadetnamesinde, ilgili komşu ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliği veya Konsolosluğunun tasdiki gümrük idaresince aranır).
 
Zaman Sınırlaması: 2021/4874 Sayılı Karar’da belirtildiği üzere; “bir esnaf veya tacir” ya da “STM mağazası” tarafından, 30 gün içerisinde en fazla 75 bin dolara kadar eşya ithal edilebilir.